75 lat temu oddział majora Hieronima Dekutowskiego „Zapory” starł się z siłami UB-KBW pod Świnkami w Lasach Janowskich. 22 września 1946 r. o świcie, żołnierze dwóch plutonów zgrupowania Zrzeszenia WiN mjr. Hieronima Dekutowskiego "Zapory" kwaterujący na skraju osady leśnej Świnki w Lasach Janowskich zostali zaatakowani przez grupę pościgową UB/MO/KBW.
„Pewnego razu, w 1946 roku, kiedy pędziliśmy wieczorem z pastwiska krowy (było nas wtedy pięcioro), tą drogą co zawsze, dogonił nas szwadron żołnierzy AK. Zatrzymali nas i zapytali, jaka to miejscowość i czy daleko do wsi Świnki, a było to blisko około pół kilometra. Udali się do zabudowań państwa Bieleckich i Mroczków, gdzie znaleźli schronienie […] - wspomina świadek wrześniowych zdarzeń p. Jan Syc (wówczas 8 letni chłopiec).
Część oddziału zakwaterowana została do przynależących do leśniczówki budynkach gospodarczych, zaś sam „Zapora” z kilkoma najbliższymi żołnierzami odpoczywał w gajówce. 22 września 1946 r., jak wspominają uczestnicy tamtych wydarzeń, ok. godz. 5.00, duża grupa żołnierzy resortu zaatakowała zabudowania. Zgodnie z raportem wysłanym przez Wojewódzką Komendę Milicji Obywatelskiej w Rzeszowie w grupie pościgowej dowodzonej przez kpt. NKWD Szułakowa, znajdowało się 18 ludzi z plutonu rezerwy KPMO w Nisku, 19 funkcjonariuszy PUBP Nisko oraz 70 żołnierzy KBW.
Mimo zaskoczenia, wyczerpanym dwumiesięcznym rajdem po Podkarpaciu lecz doświadczonym partyzantom podziemia niepodległościowego udało się odskoczyć i nawet zadać napastnikom straty. Niestety w czasie walki poważnie rannych zostało także dwóch podkomendnych "Zapory" - Marian Wójcik „Rota” i Edward Kwiatkowski ps. "Sokół".
„[…] ciągnęliśmy na kocu dwóch rannych chłopaków. „Sokół” już umierał. „Roty” noga trzymała się tylko na strzałce. Siali po nas tak, że gdy „Rota” podniósł zdrową nogę, to dostał jeszcze po kolanie […].” – wspominała sanitariuszka oddziału Barbara Nagnajewicz-Woś „Krysia”.
Walka trwała pół godziny, po czym Zaporczycy zdołali się oderwać i w szyku zorganizowanym, wraz z zarekwirowanymi dla rannych żołnierzy wozami, wycofać się w kierunku Zaklikowa. W czasie czekania na podwodę z powodu utraty krwi zmarł ciężko ranny w brzuch „Sokół”. „Widziałam, że umiera… Jego oczy… […] Potem odeszłam, nie mogłam patrzeć… chłopcy zawinęli „Sokoła” w koc, wykopali dół… to był jedyny syn matki… takie tragedie się przeżywało” – wspominała sanitariuszka oddziału Barbara Nagnajewicz-Woś „Krysia”.
Miejsce pochówku „Sokoła” nie zostało jeszcze odnalezione, pochowany w bezimiennym grobie, pod sosną, na której żołnierze wyryli nożem krzyż. Po pożegnaniu i pochówku „Sokoła” oddział Zapory odszedł na Lubelszczyznę, przy czym w ranny w nogę „Rota” wraz z opiekującą się z nim „Krysią” pozostał w ukryciu. Walka z siłami KBW-UB w Świnkach była ostatnim epizodem rajdu Zaporczyków po rzeszowskim.
W 75. rocznicę tych wydarzeń Burmistrz Modliborzyc Witold Kowalik wraz z Przewodniczącym Rady Miejskiej w Modliborzycach Adamem Kapustą, Sekretarz Gminy Modliborzyce Marzeną Dolecką Jocek oraz p. Janem Sycem złożyli kwiaty oraz zapalili znicze przy pomniku w Świnkach, w miejscu śmierci Edwarda Kwiatkowskiego, pseudonim „Sokół” .
Pomnik został postawiony z inicjatywy p. Jana Syca, świadka tych wydarzeń, przy wparciu Burmistrza Modliborzyc Witolda Kowalik i Nadleśnictwa Lasy Janowskie. Jego uroczyste odsłonięcie miało miejsce 21 września 2019 r., w 73. rocznicę tamtych wydarzeń. Jego odsłonięcia dokonali świadkowie tamtych wydarzeń, pan Jan Syc i ppłk Marian Pawełczak, pseudonim „Morwa”, żołnierz i uczestnik walk pod Świnkami.
Napis na pomniku głosi:
Świnki 22.IX.1946
W tym miejscu poległ w walce z UB/MO/KBW Edward Kwiatkowski ps. Sokół,
żołnierz zgrupowania AK-DSZ-WIN CC. Mjr. Hieronima Dekutowskiego ps. Zapora.
Cześć jego pamięci.
Opracowanie K.Pyć,
foto M.Frączek
1. M. Pawełczak, Wspomnienia Morwy żołnierza cc majora „Zapory”, Lublin 2011.
2. „Aby ocalić od zapomnienia...”, Wieści Gminne nr 37/2014.
3. J. Wieliczka-Szarkowa, Żołnierze Wyklęci. Niezłomni bohaterowie, Kraków 2013.
4. "Świetny organizator i doskonały partyzant". Zdań kilka o oddziałach mjr. Hieronima Dekutowskiego "Zapory" https://wpolityce.pl/polityka/112738-swietny-organizator-i-doskonaly-partyzant-zdan-kilka-o-oddzialach-mjr-hieronima-dekutowskiego-zapory
5. Bitwy/Potyczki/Świnki – 22.09.1946 r. https://zaporczycy.com.pl
6. Zapory Żołnierze Wyklęci, pod red. E. Kurek, Warszawa-Kraków 2016.
7. https://www.hieronimdekutowski.pl/
8. https://www.dziennikwschodni.pl/magazyn/zolnierze-wykleci-slad-na-cale-zycie-historia-bitwy-i-pomnika,n,1000214404.html
